Ondanks ruim tien jaar internationale inspanningen om bedreigde haaiensoorten te beschermen, blijkt uit een nieuwe studie dat de illegale handel in haaienvinnen wereldwijd nog steeds wijdverspreid en hardnekkig is. Onderzoek onder leiding van mariene biologen Diego Cardeñosa van de Florida International University en Demian Chapman, directeur van het Shark and Rays Conservation Research Program bij Mote Marine Laboratory & Aquarium, wijst op een aanzienlijke kloof tussen regelgeving en de realiteit.
De omvang van het probleem
De studie, gepubliceerd in Science Advances, richt zich op Hong Kong, een belangrijk knooppunt voor de handel in haaienvinnen. Onderzoekers ontdekten dat vinnen van vier van de vijf haaiensoorten die onder de Convention on International Trade in Endangered Species (CITES) vallen, routinematig worden aangetroffen op de markten van Hongkong, ondanks dat er sinds 2014 minimale legale handel wordt gerapporteerd.
De genetische analyse bracht alarmerende verschillen aan het licht. Uit het onderzoek bleek dat er 70 keer meer vinnen van oceanische witpuntvinnen en 10 keer zoveel hamerhaaivinnen waren dan op basis van wettelijke rapportage zou worden verwacht.
CITES-voorschriften en hun beperkingen
In 2013 onderkende de wereldgemeenschap de ernst van het probleem en legde zij handelsregels op voor vijf bijzonder kwetsbare haaiensoorten: drie grote hamerhaaisoorten (geschulpt, glad en groot), de haringhaai en de oceanische witpunthaai. Deze regelgeving vereist dat alle handel wordt gerapporteerd en gecertificeerd om ervoor te zorgen dat deze het voortbestaan van soorten niet bedreigt.
De onderzoekers merkten echter op dat “er een enorme kloof gaapt tussen wat er op papier staat en wat er in de echte wereld gebeurt.” De CITES Bijlage II-lijst van deze soorten staat alleen handel toe als deze legaal, traceerbaar en duurzaam is. Toch heeft een meerderheid – 81% – van de landen die haaienvinnen exporteren, nooit enige handel in deze genoemde soorten gerapporteerd, wat sterk wijst op aanhoudende illegale export.
Methodologie: Vinnen volgen via DNA-analyse
De studie analyseerde handelsgegevens en voerde uitgebreide DNA-analyses uit op bijna 20.000 monsters van haaienvinnen die tussen 2014 en 2021 op markten waren verzameld. Deze genetische tracking heeft onthuld dat de illegale handel zich over continenten uitstrekt en dat er talloze grote visserslanden bij betrokken zijn. Het onderzoeksteam heeft verschillende landen gemarkeerd die verdacht worden van betrokkenheid op hoog niveau bij de illegale handel in haaienvinnen, waaronder Spanje, Taiwan, de Verenigde Arabische Emiraten, de Filipijnen, Ghana en Brazilië.
De bedreiging voor haaienpopulaties en ecosystemen
Hamerhaaien en oceanische witpunthaaien worden door de Rode Lijst van de IUCN geclassificeerd als ernstig bedreigd of kwetsbaar. Hun voortdurende uitbuiting vormt een kritieke bedreiging, waardoor de bevolking dichter bij de ineenstorting komt. Cardeñosa waarschuwt dat “we een belangrijk omslagpunt bereiken waarop, als de visserij op en de handel in deze soorten niet op betekenisvolle wijze wordt verminderd, deze haaien zullen verdwijnen.” Dit verlies van vitale toproofdieren zou mariene ecosystemen kunnen destabiliseren, wat kan leiden tot onvoorspelbare en potentieel schadelijke gevolgen voor de mens.
Oproep tot krachtigere actie
De auteurs van het onderzoek dringen er bij de internationale gemeenschap op aan krachtiger actie te ondernemen en roepen op tot betere handhaving van CITES-nalevingsmechanismen, grotere transparantie in de handel en uitgebreide genetische monitoring in de hele toeleveringsketen. Chapman concludeert dat “het werpen van licht op dit probleem een belangrijke stap is in de richting van de oplossing ervan”, en benadrukt de noodzaak van strengere maatregelen, zoals de mogelijkheid van een mondiaal handelsverbod op de oceanische witpunthaai, dat in december door CITES zal worden overwogen. De bevindingen onderstrepen de urgentie van het aanpakken van illegale praktijken om kwetsbare haaienpopulaties te beschermen en de gezondheid van onze oceanen te beschermen.
