Gieren worden vaak gezien als voorboden van onheil, terwijl ze boven hun hoofd cirkelen alsof ze wachten tot de dood zijn volgende slachtoffer opeist. Dit beeld is echter een misvatting. Het gedrag is veel praktischer dan onheilspellend: gieren cirkelen voornamelijk rond om de thermiek – stijgende kolommen warme lucht – te exploiteren voor energiezuinig vliegen.
De wetenschap van het stijgen
Gieren zijn, net als adelaars, haviken en vliegers, meesters in thermisch rijden. De zon verwarmt de grond ongelijkmatig, waardoor warme luchtzakken ontstaan die als onzichtbare liften omhoog stijgen. Deze thermiek is smal en zwak nabij de grond, waardoor gieren in krappe cirkels draaien terwijl ze hoogte winnen. Terwijl ze klimmen, wordt de thermiek groter en worden hun cirkels groter. Dit gedrag gaat niet over het anticiperen op de dood; het gaat over energie besparen terwijl je in lengte toeneemt.
Op jacht naar aas, niet wachtend op de dood
Eenmaal boven gebruiken gieren de thermiek als snelwegen om met minimale inspanning lange afstanden af te leggen. Ze scannen het landschap op zoek naar aas – dode dieren – wat hun voornaamste voedselbron is. Sommige soorten, zoals kalkoengieren, beschikken over een uitzonderlijk reukvermogen en kunnen rottende karkassen van kilometers afstand detecteren. Voordat ze afdalen om te eten, cirkelen ze rond om de situatie te beoordelen: is het dier echt dood en zijn er grotere roofdieren die de maaltijd al opeisen?
Nature’s Cleanup Crew: een cruciale ecologische rol
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, voorkomen gieren de verspreiding van ziekten**, in plaats van eraan bij te dragen. Hun magen bevatten zeer bijtende zuren en dodelijke bacteriën, waardoor ziekteverwekkers van geïnfecteerde karkassen effectief worden geneutraliseerd. Deze rol werd op tragische wijze duidelijk in India toen de gierenpopulatie in de jaren negentig instortte als gevolg van diclofenac, een pijnstiller die aan vee wordt gegeven.
De Indiase gierencrisis: een dodelijke consequentie
Het wijdverbreide gebruik van diclofenac bij runderen leidde tot nierfalen bij gieren die behandelde karkassen aasden. De drastische daling van het aantal gieren had verwoestende gevolgen: een ongecontroleerde verspreiding van ziekten zoals hondsdolheid, resulterend in naar schatting een half miljoen menselijke sterfgevallen tussen 2000 en 2005. Deze crisis benadrukt de cruciale rol die gieren spelen in ecosystemen door karkassen efficiënt te verwijderen voordat ziekteverwekkers zich kunnen vermenigvuldigen.
“Wij noemen ze de schoonmaakploeg van de natuur”, zegt Chris McClure van The Peregrine Fund, waarmee hij hun ecologische belang onderstreept.
Als je een gier ziet cirkelen, is dat in wezen geen teken van een naderende dood, maar een demonstratie van efficiënte vlucht, strategische jacht en een essentiële dienst aan de natuurlijke wereld. De mythe van gieren als voortekenen van de dood verdoezelt hun ware rol als essentiële componenten van een gezond ecosysteem.
